3 september 2013

Spreker: drs. ing. Rolf Heynen, ingenieur en politicoloog; medewerker van bureau ‘Good!’Realisatie-specialisten in duurzaamheid (www.good.nl)

(deze samenvatting is ook als PDF beschikbaar)

Een Youtube film uit de US liet allereerst duidelijk zien dat in de VS schaliegas zowel een bonanza als een milieuramp zal kunnen worden. Er zijn enerzijds hoge verwachtingen (2 maal de voorraden van Saudi-Arabië; nieuwe ‘shale-millionairs’; energy independence), anderzijds grote risico’s (drinkwater-vervuiling, landschapsverwoesting; volksgezondheid). Uit enkele luchtopnamen bleek ook het bijzonder grote ruimte- en milieubeslag van de boor- en winningsinstallaties die nodig zijn voor deze vorm van energie-winning.

Ook in de UK bestaan hoge verwachtingen. Eigenlijk zijn er schalie-energie voorraden naast de VS en Canada in de meeste delen van de wereld, zowel in Europa (bijv. Polen, Frankrijk) als Azië (bijv. China) en Zuid-Amerika (bijv. Argentinië). Ook in Nederland bevinden zich interessante prospects, zij het op veel grotere diepte dan in de VS. Er is al enig onderzoek in opdracht van de overheid gedaan door diverse bureaus die mogelijk echter ook belang kunnen hebben bij eventuele winning.

Schalie is opgedroogde en versteende modder van oude, ondiepe zeeën. Het is een harde bodemlaag. Het aardgas zit gevangen in de schalie en is daarom veel moeilijker te winnen dan het ‘gewone’ aardgas dat in zandlagen zit. Om het gas vrij te krijgen uit de harde lagen is een constante bewerking met vloeistoffen onder hoge druk (hydraulic fracturing ofwel ‘fracken’) nodig.

In Nederland komt het schaliegas vooral voor in het zuiden en oosten van het land. Door de overheid (min. Kamp van EZ) wordt met name gedacht aan Noord-Brabant (omgeving van Boxtel) en de NO-Polder. De motivering is vooral gelegen in de stijgende energieprijzen, de ontwikkelingen in het horizontaal boren en de ontwikkeling van het ‘fracken’. In de betreffende gebieden is veel en sterke weerstand ontstaan bij burgers, gezien de geofysische, gezondheids- en milieurisico’s.

De heer Heijnen gaf in zijn lezing een duidelijk en volledig overzicht van zowel de gebruikte winnings-technieken als de bijbehorende risico’s, zoals deze met name in Amerika (waar overigens de milieu-eisen veel lager liggen dan in Nederland) zijn gebleken. Hij merkte onder meer op dat het niet duidelijk is i.v.m. beroepsgeheimen wat de precieze aard van misschien wel 117 verschillende, mogelijk giftige stoffen is die ondergrond (kunnen) ingaan bij het fracken. Een heikel punt is ook de onontkoombare noodzaak enerzijds van proefboringen om de mogelijke perspectieven serieus te kunnen vaststellen, terwijl anderzijds velen vrezen dat verdere voortgang van het winningsproces dan überhaupt niet meer te stoppen zal zijn.
Hij merkte onder meer op dat het niet duidelijk is i.v.m. beroepsgeheimen wat de precieze aard van misschien wel 117 verschillende, mogelijk giftige stoffen is die ondergrond (kunnen) ingaan bij het fracken. Een heikel punt is ook de onontkoombare noodzaak enerzijds van proefboringen om de mogelijke perspectieven serieus te kunnen vaststellen, terwijl anderzijds velen vrezen dat verdere voortgang van het winningsproces dan überhaupt niet meer te stoppen zal zijn.

Hoewel er aanvankelijk hogere verwachtingen waren, wordt nu gedacht aan een potentiële voorraad van wellicht 10% van de omvang van het Slochteren gasveld. Ofwel equivalent met ca. 4 jaar productie op vol vermogen uit dat veld, dus een beetje ‘te groot voor servet maar te klein voor tafellaken’.

Conclusies van het voorlopige overheidsonderzoek zijn onder meer:
Het totale veiligheidsrisico per boorlocatie is naar verwachting groter dan bij conventionele gaswinning door de grotere hoeveelheid putten.
Er kunnen aardbevingen ontstaan tot een kracht van 3 op de schaal van Richter.
Het risico op grond- en drinkwatervervuiling is beheersbaar aangezien het schaliegas op grote diepte zit en indien er hoge eisen zijn voor de kwaliteit van de boorput en er toezicht is.
Het risico op vervuiling van bodem, ondiep grondwater en oppervlaktewater kan in Nederland tot een minimum worden beperkt. Door minder schadelijke hulpstoffen te gebruiken kan het effect van eventuele vervuiling worden voorkomen.
Het belangrijkste effect op de omgeving is dat winning van schaliegas meer ruimte inneemt dan conventionele gaswinning. Er zijn per boorlocatie meer industriële activiteiten. De hinder (licht en geluid) die dit oplevert is afhankelijk van lokale omstandigheden. Nader onderzoek op de locatie is nodig.
De gevolgen van schaliegaswinning zijn voor het klimaat vergelijkbaar of iets groter dan conventionele gaswinning. Door de intensievere logistiek en langer boren vindt er meer CO2-uitstoot plaats.
Tenslotte gaf de spreker nog een overzicht van de verdeling van de meningen op dit gebied.

Tegenstanders van schaliegas-winning in Nederland:
– Heineken, Bavaria, Grolsch, Vitens, Coca Cola, Pepsi, Hero, FrieslandCampina, PepsiCo,
Danone… kortom bedrijven die van schoon water afhankelijk zijn
– Grote meerderheid van hoogleraren die iets met duurzame ontwikkeling te maken hebben.
– Provincies (zeker 4) en gemeenten (minstens 60 die betrokken zijn)
– Milieu- en natuurorganisaties
– Burgers (>60%)
Voorstanders:
– olie- en gassector, (verwante) bedrijvigheid en diverse onderzoeksbureaus.
Politiek
– VVD (70% van de bestuurders is voor)
– PvdA twijfelt (maar 70% van de bestuurders is tegen)
– Groen Links, Partij vd Dieren en CU zijn tegen
– SP, D66, CDA, PVV en SGP twijfelen (…misschien..)
De discussie na de lezing was geanimeerd en veelomvattend, maar kort samengevat kwam het er op neer dat de conclusie die de spreker formuleerde in een artikel van zijn hand in Het Parool van .4 september door de overgrote meerderheid van de aanwezigen werd onderschreven. Het leek hen veel verstandiger om de kaarten te zetten op de verdere ontwikkeling van duurzame energie.

De concluderende samenvatting van het genoemde artikel (zie pdf bijlage) luidt:
De voorraad schaliegas in Nederland is te klein en de risico’s bij de winning zijn te groot om het gas te produceren. Onder deze omstandigheden loont het niet de moeite het gas uit de bodem te halen.

Joost Over

Zie ook ingezonden mededeling van de heer Paap uit Castricum